سفارش تبلیغ
صبا ویژن
هرکه بر اساس حق رفتار کند، خلق به سوی او روی خواهند آورد . [امام علی علیه السلام]
لوگوی وبلاگ
 

آمار و اطلاعات

بازدید امروز :8
بازدید دیروز :0
کل بازدید :193989
تعداد کل یاداشته ها : 51
102/12/29
9:53 ص

آیا ورزش برای تمام بیماران قلبی مفید است؟

آیا همه بیماران قلبی باید یک شکل ورزش کنند؟

این سؤال­ها حیاتی هستند و در پاسخ به آن­ها باید بسیار دقت کرد. بدیهی است که ورزش برای همه بیماران قلبی مفید نمی­باشد. جالب است بدانید در حالی که ورزش برای بیماران دچار تنگی عروق قلب مفید است، ممکن است برای بیماران مبتلا به تنگی شدید دریچه آئورت کشنده باشد. پس بسیار حیاتی است که بیماران قلبی قبل از شروع خودسرانه ورزش حتماً با پزشک قلب خود مشورت کنند و تحت نظر وی به فعالیت بپردازند.

انواع بیماری­های قلبی

   قبل از آن که انواع ورزش­های مفید برای بیماران قلبی را توضیح دهیم، انواع بیماری­های شایع قلبی را فهرست­وار ذکر می­کنیم:

  1. نارسایی­های مربوط به عروقی که خود قلب را تغذیه می­کنند (مانند سکته قلبی)
  2. بیماری­های دریچه­ای قلب و نارسایی قلبی(مانند تنگی دریچه میترال، گشادی دریچه آئورت)
  3. بیماری­های مادرزادی قلب(مانند وجود سوراخ در دیواره بین دو بطن یا دو دهلیز)
  4. افزایش فشار خون

   البته انواع متعدد دیگری از بیماری­های مختلف قلبی وجود دارند که به علت اختصاصی بودن یا موقتی بودن، آن­ها را ذکر نمی­کنیم. از مجموع بیماری­های قلبی، ورزش به طور عمده در پیشگیری و درمان بیماری­های عروق قلب مؤثر است و بیشتر در این مورد توصیه می­شود. باید به این نکته دقت داشت که ورزش در سایر بیماری­های قلب (مانند دریچه­ای یا مادرزادی و...)، اثری در پیشگیری ندارد، در حالی که مانع بیماری­های عروق قلب(کرونر) می­شود. هم­چنین در حالی که به اکثر بیماران قلبی مانند تنگی و گشادی دریچه­ای یا نارسایی و...، فعالیت شدید توصیه نمی­شود و حتی ورزش، ممنوعیت دارد. در بیماران مبتلا به سکته قلبی یا تنگی عروق قلب، ورزش برنامه­ریزی شده می­تواند مانع پیشرفت بیماری شود و حتی بهبود قسمتی از عوارض بیماری و یا کاهش نیاز بیمار به دارو را موجب شود. بنابراین می­توانیم بگوییم، بیشتر بحث ما در رابطه با فواید ورزش در بیماران مبتلا به تنگی عروق قلب می‌باشد و دوباره متذکر می­شویم که سایر بیماران قلبی حتماً باید قبل از هر گونه برنامه ورزشی با پزشک قلب خود مشورت کنند. در برخی مواقع، ورزش سنگین در بعضی بیماری­های قلبی مساوی با مرگ ناگهانی می­باشد، اگر چه در بسیاری از بیماری­های قلبی انجام ورزش بلامانع است و تشخیص این امر به عهده پزشک متخصص قلب می­باشد.

پیشگیری از بیماری های عروق قلب

حرکت / شماره 13 زمستان 1386                                                                          صفحه 12

   بیماری­های عروق کرونر قلب (آترواسکلروزیس) که نتیجه رسوب چربی و بعضی اجزاء خون در جداره رگ و بنابراین تنگی رگ و ایجاد مانع در سر راه خون رسانی و تغذیه عضله قلب می­باشد، شایع­ترین عامل مرگ و میر در جهان است. یعنی شایع­ترین عامل مرگ در جهان بیماری­های قلبی است و شایع­ترین شکل بیماری قلبی هم بیماری عروق قلب (سکته قلبی) است. حال که به اهمیت عروق کرونر قلب پی بردید در حفظ سلامت آن کوشا باشید. ممکن است بپرسید چگونه و به چه وسیله می­توانیم مانع ایجاد رسوب در عروق قلب خود شویم و چگونه می­توانیم از سکته قلبی پیشگیری کنیم؟ جواب این سوال را زمانی بهتر درک خواهید کرد که بدانید چه عواملی باعث سکته قلبی می­شوند. متخصصان قلب مهم­ترین عامل ایجاد کننده بیماری عروق قلب را ایجاد رسوب در این عروق می­دانند.

 

مهم ترین عوامل مستعد کننده زمینه بروز سکته قلبی کدامند؟

   افزایش چربی­های خون، افزایش فشار خون، سیگار، مرض قند، مرد بودن، چاقی، عدم تحرک، قرص ضد بارداری، الکل، سن بالا، سابقه خانوادگی؛ هر یک از عوامل می­توانند فرد را مستعد سکته قلبی کنند. مهار هر کدام از آن­ها عاملی است در جهت به تعویق افتادن سکته قلبی.

 

چگونه ورزش مانع ایجاد سکته قلبی می شود؟

-   با ورزش اگر چه میزان کلسترول خون تغییر نمی­کند. ولی ضمن جلوگیری از افزایش آن، بخش مفید خون یعنی چربی با وزن مخصوص بالا(HDL) را افزایش می­دهد و چربی مضر (LDL) را کاهش می­دهد. بنابراین موزانه چربی­های مفید و مضر به نفع قلب تغییر می­یابد.

-   ورزش سبب حفظ تعادل فشار خون می­شود. اگر چه ورزش سبب کاهش فشار خون در بیماران با فشار خون ملایم نمی­شود ولی در بیماران مبتلا به فشار خون شدید دیده شده است که ورزش برنامه ریزی شده مداوم، سبب کاهش فشارخون و کاهش نیاز بیمار به دارو شده است.

-   مسلم است که اکثر ورزشکاران سیگار نمی­کشند از طرف دیگر در بررسی­های آماری دیده شده که سیگاری­هایی که روی به ورزش می­آورند تمایل به ترک یا کاهش تعداد سیگار در آن­ها بسیار زیاد می­شود.

-   ورزش منظم سبب کاهش قند خون ناشتا می­شود و در بیماران دیابتی دیده شده است که ورزش مداوم نیاز آنان به انسولین را کاهش می­دهد. ورزش­های پرتحرک چربی­های اضافه بدن را کم می­کند.

-   چاقی: ورزش، دشمن چاقی است. ورزش، چربی های اضافه بدن را ذوب می کند و کاهش وزنی مفید و ملایم را در پی دارد. کاهش وزن به وسیله ورزش بسیار مفیدتر و مؤثرتر از کاهش وزن ناشی از رژیم غذایی می باشد.

-   عدم تحرک: عدم تحرک یکی از علل رکورد گردش خون و زمینه ساز ایجاد لخته در بسیاری از عروق بدن از جمله قلب می­باشد. بدون شک ورزش در هر سنی سبب محو این عامل خطر ساز می­شود.

توصیه های ورزشی

حرکت / شماره 13 زمستان 1386                                                                          صفحه 13

   در جامعه ما اکثر بیمارانی که دچار سکته قلبی می­شوند، خود را افرادی فرسوده و رو به زوال می­پندارند که دیگر قادر به هیچ فعالیت مثبت اجتماعی نیستند و با احتیاط باید منتظر سپری شدن سال­های پایانی عمر خود باشند؛ در حالی که این تصوری کاملاً خطاست. سکته قلبی مانند بسیاری از بیماری­های دیگر امری است گذرا و بیماران بعد از بهبود بر حسب شدت بیماری می­توانند برای یک زندگی فعال و طبیعی جدید برنامه­ریزی کنند. لذا برای بیماران نجات یافته از سکته قلبی، نه تنها عدم تحرک و استراحت ممتد را توصیه نمی­کنیم، بلکه آن را مضر و کاهنده طول عمر می­دانیم. کلیه بیماران دارای سابقه سکته قلبی باید طبق برنامه­های شخصی به تدریج به زندگی طبیعی باز گردند تا حدی که تقریباً تمام توانایی­ها و فعالیت­های قبل از سکته خود را بازیابند. قسمتی از این برنامه بازیابی توان یا بازتوانی از همان روزهای اول بعد از سکته در بیمارستان آغاز می­شود و بیشتر آن بعد از ترخیص ادامه می­یابد. ارائه برنامه بازتوانی جهت بیماران سکته قلبی به عهده پزشک معالج می­باشد. پزشک معالج با توجه به شدت بیماری، برنامه‌های لازم را طرح­ریزی می­کند.


  
  

علی شکرپور کارشناس ارشد تربیت بدنی

علی شکرپور کارشناس ارشد تربیت بدنی

پرفشار خونی

در حدود 16 درصد از مردان  و 14 درصد از زنان انگلیسی از بیماری پر فشار خون رنج می‌برند (فشار سیستولی 159> میلی متر جیوه و یا فشار دیاستولی 94> میلی متر جیوه).

بیماری پر فشار خونی مشکل سلامت عمومی است و حتی بالا رفتن کم تا متوسط فشار خون اساساً خطر پیشرفت بیماری کرونر قلب، سکته مغزی، نارسایی احتفانی قلب، و آنژین صدری را هم در مردان و هم در زنان افزایش می‌دهد.

شواهدی در دست است که نشان می‌دهد انجام سطوح بالایی از فعالیت جسمانی خطر پیشرفت بیماری پر فشار خونی را کاهش می دهد  برای مثال، از 5500 نفر مردی که در تحقیق هار وارد شرکت کردند و در ابتدای تحقیق مبتلا به فشار خون نبودند در 14 درصد از آنها پس از گذشت 14 سال علایم بیماری پر فشار خونی مشاهده شد. هم زمان فعالیتهای ورزشی شدید فقط به کسانی که نسبت به قدشان اضافه وزن داشتند توصیه شد و مشاهده گردید که شانس ابتلا به بیماریهای قلبی- عروقی ذکر شده کاهش یافت. نتیجه گیری مشابهی نیز از تحقیق دنباله داری که در مورد شش هزار مرد و  زن انجام گرفت و سطوح آمادگی جسمانی آنها در رابطه با بیماری پر فشار خونی بررسی شده به دست آمد.

این تحقیق در یک محدود یک تا 12 سال (با میانگین چهار سال) دنبال شد و یافته ها دلالت بر این امر دارند که شانس پیشرفت خطر بیماری پر فشار خونی در افرادی که کمتر آماده بودند (75 درصد نمونه ها)، 5/1 برابر کسانی بود که از آمادگی جسمانی بالایی (25 درصد نمونه ها) برخوردار بودند.

منطق و دلایلی که در حمایت از نقش پیشگیرانه تمرین در بیماری پر فشار خونی وجود دارد این است که در خلال انجام فعالیتهای ورزشی مویرگهای خونی در عضلات اسکلتی فعال گشاد شده و این امر مقاومت در برابر جریان خون را کاهش می‌دهد. این وضعیت در دوران استراحت نیز ادامه پیدا می کند و احتمالاً منجر به پائین آوردن فشار خون مزمن می‌شود.

این عمل را بیشتر به انجام فعالیتهای هوازی و استقامتی نسبت می‌دهند. این فرضیه که تمرین و فعالیت جسمانی فشار خون را کاهش می‌دهد به طور تجربی مورد آزمایش قرار گرفته است.
  نتیجه گیریهای معتبر را می‌توان فقط از تحقیقاتی استخراج کرد که در آنها گروه کنترل متشکل از کسانی که ورزش نمی‌کنند. وجود داشته باشد؛ زیرا به نظر می‌رسد که فشار خون با اندازه‌گیری‌های تکراری و زمانی که آزمودنی به روش آن عادت کند، پایین می‌آید. نتایج به دست آمده از آزمونهای کنترل شده نشان می‌دهد که بر اثر فعالیتهای ورزشی به طور متوسط فشار سیستولی و دیاستولی سه میلی متر جیوه کاهش دیده می‌شود و مقدار این کاهش در افرادی که در مرز بیماری پر فشار خون هستند به ترتیب به شش و هفت میلی متر جیوه برای فشار سیستولی و دیاستولی و در افراد کاملاً مبتلا به بیماری پر فشار خونی به ترتیب به ده و هشت برای فشار سیستولی و دیاستولی می‌رسد

این نتایج براساس اندازه‌ گیر‌یهای فشار خون در حال استراحت در درمانگاه یا آزمایشگاه به دست آمده و کاهش مقادیر فشار سیستولی و دیاستولی در شرایط زندگی عادی از ثبات کمتری برخوردار بوده و اصولاً اندک تر است. تمرینات با شدت متوسط یعنی کمتر از 70 درصد اکسیژن مصرفی بیشینه موجب کاهش فشار خون سیستولی می‌شود و معمولا‌ این کاهش 40 درصد بیشتر از موقعی است که از تمرینات با شدت بالاتر استفاده شود و شاید علت این است که در تمرینات با شدت پائین تر دستگاه عصبی سمپاتیک کمتر درگیر می‌شود.

پائین آمدن فشار خون بر اثر انجام فعالیتهای ورزشی احتمالاً خیلی سریع و شاید فقط بعد از یک هفته تمرین روی دهد. بنابراین اثرات کوتاه مدت در خلال دوره استراحتی بین جلسات تمرین اهمیت دارد. برای مثال، در بیماران غیر فعال، فشار خون برای مدت هشت  تا 12 ساعت پس از یک جلسه تمرین کاهش می‌یابد به هر حال، برنامه های طولانی تر موجب کاهش بیشتری در فشار خون می‌شود و لذا پیشنهاد می شود که اثرات سازگاری به تمرینات ورزشی ممکن است اثرات کوتاه مدت را نیز به طور موثری افزایش دهد.

دینامیک گلوکز و انسولین

تقریبا دو درصد از مردم  کشورهای غربی به بیماری قند مبتلا هستند متداول‌ترین نوع بیماری قند موسوم به بیماری دیابت نوع دوم است که احتمال وقوع آن با افزایش سن بالا می‌رود وقوع این بیماری به خاطر این است که هورمون انسولین به طور موثری بر بافتهای هدفی مانند عضله، کبد و بافت چربی عمل نمی‌کند میزان ترشح انسولین توسط سلولهای بتای لوزالمعده بالاست و در نتیجه انسولین به مقدار کافی در پلاسما وجود دارد. اما عدم تحمل گلوکز به تدریج افزایش می‌یابد و قند خون به طور غیر عادی بالا می رود و مقدار قند ناشتای پلاسما و سطوح انسولین به طور موازی افزایش می یابند به طوری که مقدار پلاسمای ناشتا به حدود هفت تا هشت میلی مول در لیتر می‌رسد که در مقایسه با حالت طبیعی یعنی چهار تا پنج میلی مولف در لیتر بالاست.در این مرحله سلولهای بتا( لوزالمعده نمی‌توانند انسولین کافی در خون ترشح کنند و در نتیجه به تدریج افت پیشرونده ای در غلظت پلاسما به هنگام ناشتا به وجود می‌آید سپس عدم تحمل گلوکز افزایش می‌یابد و شرایط برای بروز بیماری دیابت نوع دوم فراهم می‌شود و شدت آن بر حسب ناکافی بودن عملکرد سلولهای بتا تعیین می‌شود. مقاومت قند خون مصرفی در مقابل انسولین یکی از مهم‌ترین دلایل بروز بیماری دیابت نوع دوم است و تقریبا 25درصد از مردم به این دلیل به بیماری قند مبتلا می‌شوند این عارضه از جنبه های بارز و برجسته چاقی است در این شرایط، تحمل قند خون حفظ می‌شود ولی این کار به قیمت افزایش ترشح انسولین تمام شده و به اختلالات سوخت و سازی مانند وجود سطوح بالای تری گلیسرید در پلاسما و سطوح پایین لیپوپروتئین پر چگالی  کلسترول در پلاسما، منجر می‌شود بروز این عارضه در مدت طولانی موجب آسیب به مویرگهای خونی می‌شود و خطر بیماری کرونر قلب، پر فشار خونی،

بیماریهای کلیوی و شبکیه چشم را افزایش می‌دهد.

خطر بیماری دیابت نوع دوم

نتایج مطالعات آینده نگر رابطه معکوسی را بین انرژی مصرفی فعالیتهای اوقات فراغت و خطر پیشرفت بیماری دیابت نوع دوم نشان می‌دهد

برای مثال، در بین دانشجویان مرد دانشگاه پنسیلوانیا نوع بیماری دیابت نوع دوم با مصرف هر پانصد کیلو کالری در هفته بر اثر فعالیتهای جسمانی شش درصد کاهش می‌یابد پزشکان مرد آمریکایی که تمرینات شدیدی را حداقل یک بار در هفته انجام می دادند در مقایسه با کسانی که فعالیت تمرینی کمتری داشتند 64 درصد کمتر با خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع دوم روبرو بودند یافته های مشابهی در مورد زنان که درگیر انجام فعالیتهای شدید جسمانی بودند گزارش شده است. به عبارت دیگر این زنان 3/2 کمتر از هم ردیفان غیر فعال خود در معرض خطر هستند دلایل و شواهد نشان می دهد که تاثیر فعالیتهای جسمانی بر کاهش احتمال وقوع بیماری دیابت نوع دوم در افراد چاق قوی تر و بیشتر است.

مکانیسمهای بالقوه

هدف اولیه مصرف قند تحریک شده توسط انسولین، عضلات اسکلتی و بافت چربی می‌باشد تاثیرات آنها بر انتقال گلوکز و سوخت و ساز آن پاسخهای کلی بدن به انسولین را دیکته می‌کند عضلات که در حدود 40 درصد از وزن بدن را تشکیل می‌دهند احتمالا مهم‌ترین بافت به شمار می‌آیند.

مصرف گلوکز تسهیل شده توسط انسولین در عضلات اسکلتی طی یک سری مراحل پیش می‌رود اولین مرحله این است که انسولین به گیرنده های غشاء بیرونی سلول متصل شود. انتقال گلوکز به روش «انتشار تسهیل شده» انجام می‌گیرد. در این روش حامل پروتئینی موسوم به گلوتامین چهار (GLUT-4 ) عبور گلوکز را از غشاء تسهیل می‌کند ولی انجام این کار محدودیت دارد. انسولین علاوه بر عمل انتقال گلوکز فرایند های گلیکوژنولیز را مهار و ترکیب گلیکوژن را بالا می برد.

در خلال تمرین گلیکوژن عضله کاهش می‌یابد به طوری که حالتی را برای مصرف بیشتر قند و ذخیره بیشتر گلیکوژن فراهم می کند و این احتمال را افزایش می‌دهد که پاسخ بافت عضلانی به انسولین افزایش می‌یابد و در نتیجه در کل بر بدن تاثیر بگذارد لذا پیشرفت این فرایند پایین آوردن احتمال وقوع بیماری دیابت نوع دوم را در افراد فعال جسمانی توضیح می‌دهد.

25 سال از زمانی که اولین گزارش در مورد پایین تر بودن غلظت انسولین پلاسما در ورزشکاران استقامتی مرد میانسال، هم در حالت ناشتا و هم پس از خوردن مقداری مواد قندی، در مقایسه با افراد عادی ارائه شد، می‌گذرد. این یافته ها معمولا به عنوان علامت حساسیت افزایش یافته انسولین در بافتهای محیطی و جلوگیری از بازده و محصول گلوکز کبدی بعد از خوردن مواد قندی تفسیر می‌شود بعدا نتایج تحقیقات، پس از اندازه گیری میزان انسولین کاهش یافته و بررسی میزان نسبت انتقال انسولین منحنی پاسخی گلوکز مصرفی افزایش انتقال و ذخیره گلوکز را تایید کردند. گلوکز مصرفی غیر اکسیداسیون کل بدن، در طی تزریق مواد قندی در ورزشکاران تمرین کرده استقامتی بیشتر از افراد عادی کنترل شده است. فعالیت حساسیت کل بدن به انسولین به طور مستقیم و مثبت به توده عضلانی مربوط می شود و چنانچه توده عضلانی افزایش یابد در دراز مدت به اثرات تمرینات منظم نیز مربوط می شود.

در مقایسه با اثرات تمرینات استقامتی که به تغییرات کیفی بارز در دینامیک های انسولین و گلوکز منجر می‌شود، تمرینات قدرتی و احتمالا سرعتی، به افزایش توده عضلانی منتهی می‌شوند.

در واقع افزایش توده بدون چربی بدن (عضلات) که در برخی گزارشها آمده است با کاهش در پاسخهای کلی

انسولین در خلال یک آزمون تحمل گلوکز رابطه نزدیکی دارد.

تاثیر تمرین صرف

مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که تمرین باعث افزایش حساسیت انسولین و کاهش ترشح آن ازسلولهای بتا  تحریک شده توسط گلوکز می شود.

با این وجود، این موضوع را نباید به این صورت تفسیر کرد که تمرین موجب صرفه جویی در ترشح انسولین و سطوح قند خون در زندگی عادی می شود، زیرا انجام تمرینات به مصرف غذای بیشتری نیاز دارد. تحقیقی که در سال 1992 در کپنهاک انجام شد، این قضیه را روشن می‌کند. این تحقیق ورزشکاران آماده مرد را با یک گروه غیر ورزشکار، به عنوان کنترل، در جریان زندگی عادی و در آزمایشگاه مورد مقایسه قرار دادند.

انرژی مصرفی روزانه بیشتر ورزشکاران با میانگین 4440 کیلو کالری با انرژی مصرفی روزانه غیر ورزشکاران با میانگین 2986 کیلو کالری و تفاوتهای مصرف مواد قندی یعنی 678 گرم در برابر 294 گرم در روز مقایسه شدند به دنبال بارگیری مواد قندی خوراکی، متشکل از مقادیر مواد قندی مشابه روزانه، در ناحیه زیر گلوکز پلاسما و غلظت انسولین در مقابل منحنی های زمانی در ورزشکاران و غیر ورزشکاران تفاوتی دیده نشد. این دو گروه بعد از اینکه به زندگی عادی برگشتند (از جمله اینکه براتی ورزشکاران یک یا دو جلسه تمرین داده شد) دارای پاسخهای گلوکزی مشابه 24 ساعته در طول روز بودند. بنابراین چنین به نظر می رسد که تمرین، بیشتر از صرفه جویی لوزالمعده، باعث سازگار‌یهایی در عمل انسولین می شود به طوری که بدون اینکه هیپرگلیسمی خطرناک دیده شود و یا باعث پر کاری سلولهای بتا شود، تمرین موجب افزایش غذا مصرفی می‌شود با این وجود، غلظتهای انسولین سرخرگی در طول یک روز عادی در ورزشکاران، به خاطر تصفیه افزایش یافته کبدی در حدود 40 درصد پایین تر است. از آنجا که انسولین ممکن است مستقیما مقدمات پیشرفت بیماریهای تصلب شرائین و پر فشار خونی را فراهم کند، حضور سطوح پایین تر آن در گردش خون ممکن است به خودی خود مفید باشد.

مثالی که ارائه شد یک مورد فوق‌العاده است، زیرا در این مثال ورزشکاران( یک دونده 800متری، یک دونده 1500 متری و سه ورزشکار سه گانه) در مقایسه با گروه کنترل در حدود 50 درصد غذای بیشتری مصرف کردند با این وجود، این امری غیر عادی نیست، زیرا سایر محققان نیز دریافتند که تقریبا 80 درصد از انرژی مصرفی افزایش یافته با حجم تمرینم زیاد مواد قندی مرتبط بود. اثرات مشابه و شاید تا حدودی در مقیاس کمتر در مورد مصرف مواد قندی در تمرین و فعالیتهای ورزشی با سطوح متوسط و پایین تر نیز اتفاق می افتد برای مثال، زمانی که گروهی از افراد میانسال درگیر دویدن های آهسته و پیوسته شدند، انرژی مصرفی روزانه آنها بعد از دو سال در حدود 300 کیلو کالری در روز یعنی 5/12 درصد افزایش یافت و این افزایش بیشتر ناشی از مصرف مواد قندی بود که در حدود 70 گرم در روز یا 30 درصد افزایش نشان می داد

سوخت و ساز لیپوپروتئین ها

عمده‌ترین ذخیره انرژی در بدن تری گلیسرید است. تری گلیسرید یک ملکولی آب گریز است که از پلاسمای آبکی به شکل ذرات ریز موسوم به لیپوپروتئین انتقال می‌یابد. لیپوپروتئین ها از یک ماده چربی مرکزی (کلسترول استر و تری گلیسرید) تشکیل شده اند که اطراف آن را لایه ای نسبتا آب دوست متشکل از فسفولیپید، کلسترول آزاد و یک یا چند ملکول پروتئین موسوم به آپولیپوپروتئین پوشانده است. 


  
  

تنِ زنده والا به ورزندگی ست
به ورزش گرای و سرافراز باش
ز ورزش میاسای و کوشنده باش
درخشیدن این بلند آفتاب

 

که ورزندگی مایه­ی زندگی است
که پایان تن پروری بندگی ست
که بنیاد گیتی به کوشندگی ست
ز بسیار کوشی و گردندگی ست

«بهار»


فرهاد شاکری کارشناس ارشد تربیت بدنی  
با کمی دقت و ژرف­اندیشی در پدیده‌های زندگی در می­یابیم که یک رابطه­ی علت و معلولی بین حرکت و زندگی وجود دارد که در این رابطه حرکت علت و زندگی معلول است؛ یعنی اگر حرکت و جنبش را از هستی بگیریم آن چیزی که در نتیجه­ی سکون و بی‌حرکتی می­ماند، نیستی و تباهی است. شواهد علمی بسیاری در علوم مختلف (شیمی، فیزیک، زیست­شناسی، جغرافیا و...) شاهد این مدعاست چرا که هر جا زندگی هست حرکت نیز وجود دارد و حرکت مطلوب و به قاعده، جلوه­های زندگی را درخشان­تر می­نماید.

   در واقع آفریدگار توانا جهان را آفرید و جوهر حرکت را ضامن بقاء و ادامه­ی هستی موجودات جهان قرار داد. تمام موجودات جهان از کل یا جزء به شکل توده یا منفرد و یا ذرات، در حال حرکت بوده و سکون موجب زوال آن­ها خواهد بود. جوهر حرکت، ذرات وجود و اجزاء موجودات را به هم فشرده و آن­ها را یک پارچه نگه می­دارد و از هم پاشیدن آن­ها جلوگیری می­نماید. در موجودات بی‌حرکت، نفوذ و تأثیر اجرام و عناصر محیط، ارتباط ذرات و اجزاء داخل آن­ها را از هم قطع و متلاشی می­نماید.

   حرکت در بعضی از موجودات ذاتی است. در این­ها انگیزه و عامل حرکت در داخل آن­ها است. مانند انسان، حیوان، و گیاهان و در بعضی دیگر سببی که عوامل و انگیزه­های محیط خارج آن­ها را به حرکت وا می­دارد مانند موجودات بی‌جان و سیاره­ها. موجودات جهان به سه طبقه­ی بی­جان، گیاه و حیوان (جانداران) تقسیم می­شوند.

   (توضیح این که همه موجودات عالم حتی آن­هایی که بی‌جان و جامد بوده و ساکن و بی‌حرکت به نظر می‌رسند مثل سنگ، میز،‌صندلی و... در واقع در سطح ذرات تشکیل دهنده خود مثل ذرات بنیادی، اتم‌ها و مولکول‌ها بر اثر انرژی جنبشی موجود در آن‌ها دارای ارتعاش و در نتیجه حرکت هستند که در ظاهر قابل مشاهده نیست. این حالت یادآور مضمون این شعر زیبای حافظ است:

در اندرون من خسته دل ندانم کیست

که من خوشم و او در فغان و در غوغاست)

  حرکت موجودات بی­جان به طور توده و جمع یعنی به هم چسبیده و یک پارچه است و حرکت گیاهان در عمق و ارتفاع و محیط محدود و حرکت حیوانات در تمام جهات است. همین زمینی که ما در آن زندگی می­کنیم جزو موجودات بی‌جان است و ساکن و بی­حرکت به نظر می­رسد؛ در حالی که این زمین با سرعت 30 کیلومتر در ثانیه به دور خورشید و با سرعت 469 متر در ثانیه به دور خود می­چرخد. به موجب این قانون علت و معلولی حرکت به وجود آورنده و ضامن هستی است. تا حرکت برقرار است هستی وجود دارد.

   پایان حرکت نیستی و نابودی است. حرکت شرط اصلی زنده ماندن است. هر انسان یا حیوان قدرت حرکت محیطی(جا به جا شدن) یا حرکت مرکزی (حرکت قلب) را از دست بدهد تحت تأثیر عوامل خارجی، فرسوده، متلاشی و نابود خواهد شد. اگر هم در محفظه­ی در بسته و محکمی خود را از نفوذ عوامل خارجی محفوظ و مصون نگه دارد با تجزیه­ی آنزیمی بافت­های بدن خود پوسیده و از بین خواهد رفت(اتولیز یا تجزیه خود به خودی). به اصطلاح پزشکی بدن انسان و حیوان بی­حرکت در حکم عضوی مرده است که در اثر کمبود اکسیژن با آنزیم‌های خود خورده شده، متلاشی می‌گردد که آن را خودکشی سلولی می­نامند. از نظر پزشکی، بی­حرکتی یک نوع خودکشی تدریجی به حساب می­آید.

   بر این اساس بدن انسان به گونه­ای طراحی شده است که برای سالم ماندن و داشتن کارایی مطلوب نیاز به حرکت دارد. در واقع، برخلاف سایر ماشین­های ساخته­ی دست بشر که با حرکت بیشتر آهنگ فرسودگی در آنان شتاب بیشتری می­گیرد شاید بی­حرکتی و کم حرکتی یکی از مهم­ترین علل فرسودگی جسم و جان انسان­ها باشد. چرا که داشتن حرکت بدنی متناسب با توانایی فرد، همراه با تغذیه سالم، استراحت و خواب مناسب و دوری از فشارهای روحی (استرس)، منجر به ایجاد تغییرات مطلوب در جسم و جان فرد خواهد شد که سلامتی(‌سلامتی  شامل کیفیت مناسب و بالا در وضعیت جسمی، روانی و روابط اجتماعی فرد است نه فقط بیمار نبودن) او را در همه‌ی ابعاد وجودی‌اش تضمین می‌کند. شواهد پژوهشی بسیاری در متون علمی مرتبط با تربیت بدنی، ورزش و آمادگی جسمانی در اثبات این ادعا وجود دارد. هم چنین شعر زیبای فردوسی بزرگ، گواه دیگری بر این مدعاست، آن جا که می­فرماید:

ز نیرو بود مرد را راستی

ز سستی کژی زاید و کاستی

حرکت / شماره 13 زمستان 1386                                                                          صفحه 3

   در گذشته­ای نه چندان دور نیازهای حرکتی انسان با توجه به شیوه­ی زندگی‌اش که در ارتباط با طبیعت و وابستگی او به نیروی بدنی­اش برای برآوردن نیازهای روزمره­ی زندگی و ادامه­ی حیات مانند: تهیه غذا(کار کشاورزی یا شکار)، تهیه سوخت برای پختن غذا و گرم شدن (شکستن هیزم)، رفتن از جایی به جای دیگر (که اغلب با پای پیاده انجام می­شد.) و... بود، برآورده می­شد. اما امروزه، هم گام  با پیشترفت­های علم و فن­آوری، انسان توانسته به مدد بهره­گیری از وسایل و امکانات پیشرفته مکانیکی که استفاده از آن­ها به صرف نیرو و حرکت بدنی احتیاجی نداشته و یا احتیاج کمی دارد، نیازهایش را بر آورده نماید. این امر منجر به ایجاد فقر حرکتی و کاهش مصرف انرژی در انسان گردید که پیامد آن بروز انواع و اقسام مشکلات و عوارض جسمی و روحی از جمله چاقی است که خود زمینه‌ساز بسیاری از بیماری­ها است. اما، بشر همواره به یاری نیروی فکر و عقل چاره‌گرش، راه حلی برای رفع مشکلاتش می­یابد و آن استفاده از فعالیت­های ورزشی متنوع و جای‌گزینی آن­ها به جای کار به منظور پر کردن این خلاء و رفع نیازهای حرکتی است.

   بنابراین با توجه به نقش حیاتی و انکار ناپذیر حرکت (البته به میزان مطلوب و بهینه) در استحکام بنیان­های سلامتی بخش زندگی، انجام فعالیت بدنی و یکی از گونه­های با ارزش آن یعنی ورزش به ویژه با هدف دست­یابی به تندرستی و سلامتی باید یک از ضروریات بهداشتی زندگی هر انسانی صرف نظر از سن، جنس، شغل، جایگاه اجتماعی اقتصادی و سایر عوامل قرار گیرد تا از این راه، نیازهای حرکتی او تأمین شده، مانع از بروز فقر حرکتی و در نتیجه ایجاد اختلال و عدم تعادل در ارکان وجودی او گردد. در واقع بشر بدون فعالیت و حرکت موجودی است مرده، چنان که تحقیق دکتر گاتمن آلمانی ثابت کرده است، اگر انسانی شش ماه مستمر، بدون حرکت بر روی تخت بیمارستان بخوابد و حرکتی از خود بروز ندهد، عمر او نصف شده و مقدار کلسیم موجود در بدن و مراکز اصلی او به مقدار قابل ملاحظه­ای کاهش می­یابد. چرا که به قول ابن سینا پزشک نامدار ایرانی، بهترین چیزی که مزاج را معتدل تربیت می­کند همانا ورزش است. پایان بخشِ نوشتار حاضر گفتار حکیمانه­ای از پزشک نامی عصر باستان یعنی بقراط است آن جا که می­گوید:

   همه اندام­های بدن اگر به درستی و بر طبق توانایی خود به کار گرفته شوند، سالم مانده، دیرتر پیر می­شوند. حال اگر همین اعضا بیهوده مانده، مورد استفاده قرار نگیرند، مستعد به ایجاد بیماری شده، رشدشان مختل گشته و پیرتر می­شوند


  
  

ورزش مهم­تر از رژیم غذایی

مقدمه: بیش از یک سوم جمعیت بالاتر از 16 سال اکثر کشورهای پیشرفته، بر این باورند که ورزش به طور منظم، عامل بسیار مهمی در آمادگی جسمانی و سلامتی است. در نتیجه، کسب و حفظ آمادگی و سر حال بودن، انگیزه­ای کافی برای آن­ها به شمار می­رود. گروه زیاد دیگری نیز از ورزش­های سنتی به عنوان مکمل رژیم غذایی برای لاغر شدن و تناسب اندام استفاده می­کنند. در حالی که سایرین با امید کاهش خطر حمله قلبی، به ورزش می­پردازند. دلایل مردم هر چه می­خواهد باشد، روز به روز بر عده علاقه­مندان به ورزش افزوده می­شود.

کسب آمادگی جسمانی

   آمادگی جسمانی یا بهتر بگوییم آمادگی قلبی عروقی، یکی از اثرات مفید فعالیت­های ورزشی است که می­توان آن را به چشم دید و پیش­بینی کرد و به حالت و وضعیتی گفته می­شود که یک فرد بتواند کاری را با شدت و در زمان بیشتری و بدون خستگی انجام دهد. اصولاً افرادی که از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار هستند، هنگام فعالیت­های جسمانی و رویایی با حوادث مضطرب کننده و هیجان­انگیز، چندان تغییر نمی­کنند و فشار خون آن­ها نیز از حد متعارف تجاوز نمی­کند. یک فرد ورزیده با بدنی آماده برای انجام دادن کاری معین، نسبت به یک فرد عادی، تحمل و مقاومت بیشتری از خود نشان می­دهد. ارگان­های داخلی بدن وی نیز قادر خواهند بود که مواد انرژی­زای بیشتری را به اندام­های فعال انتقال دهند تا با تلاش کم­تر، کار سخت­تر را در مدتی طولانی­تر انجام دهند. به همین دلیل، فردی که از نظر جسمانی و دستگاه گردش خون، آمادگی خوبی دارد برای اجرای یک فعالیت سنگین، فشار کم­تری بر قلب و عروق خود وارد می­آورد. چنین فردی کم­تر مضطرب و نگران است و احتمالاً از خواب بهتر و تغذیه صحیح­تر (از نظر هضم و جذب مواد غذایی نه از نظر مقدار) برخوردار خواهد بود.

   باید به این نکته مهم توجه داشت که تنها اگر گروه خاصی از فعالیت­های ورزشی به طور منظم اجرا شوند، سبب افزایش آمادگی جسمانی و دستگاه گردن خون خواهند شد. به همین دلیل، هستند بسیاری از ورزشکاران و حتی قهرمانان حرفه­ای و خیلی قوی که مهارت فوق­العاده­ای نیز در اجرای ورزش خاصی دارند ولی از نظر آمادگی جسمانی و دستگاه گردش خون بسیار ضعیف هستند. این افراد نیز باید برای کسب آمادگی جسمانی مطلوب، اجرای ورزش­های ویژه­ای را در برنامه­های تمرینی خود بگنجانند.

                                                ادامه دارد...


  
  

   حدود دو سوم وزن بدن را آب تشکیل می­دهد که این مقدار در بدن ورزشکاران به دلیل عضلانی بودن، بیش‌تر است. آب به عنوان حامل بسیاری از مواد مغذی، بستری جهت انجام فعالیت‌های بیولوژیک و عاملی برای تنظیم حرارت درونی در بدن نقش دارد. بر این اساس و با توجه به میزان بالای سوخت و ساز بدن در ورزشکاران، این افراد از گروه‌های در معرض خطر کمبود آب هستند و در چنین شرایطی تأمین و تکمیل ذخایر مایعات بدن از اهمیتی خاص برخوردار است.

   آب بدون هیچ‌گونه افزودنی یا ترکیب اضافی می­تواند مایعات از دست رفته در طی یک فعالیت ورزشی را که برای مدت زمانی کم‌تر از یک ساعت به طول می‌انجامد، به خوبی جبران کند. البته برخی مطالعات نشانگر آن است که مصرف مایعی که حاوی ترکیبات کربوهیدراتی و الکترولیت‌ها باشد، می‌تواند در ورزش‌های قدرتی (که در مدت زمان کوتاه انجام می‌شوند) نیز مؤثر باشد.

   عقیده‌ی عامه‌ی مردم و ورزشکاران بر این است که با مصرف آب، بلافاصله ذخایر مایعات فرد جایگزین می‌شود، لیکن چنین چیزی در عمل صادق نیست، زیرا مایعات مصرفی نیز همانند غذا می‌بایست مسیر دستگاه گوارش را طی نموده و جذب شوند. بنابراین مدت زمانی خاص جهت جذب مایع، ورود آن به خون و بازسازی ذخایر مایعات مورد نیاز می‌باشد. این دوره‌ی زمانی وابسته به سرعت جذب مایع می‌باشد و سرعت جذب، خود وابسته به حجم، نوع و اسمولالیته‌ی مایع مصرفی است. هم‌چنین سرعت تخلیه‌ی معده پس از نوشیدن مایعات، بر میزان و سرعت جذب مایعات و مواد مغذی موجود در آن تأثیر می‌گذارد. از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر سرعت تخلیه‌ی معده، اسمولالیته و تونیسیته‌ی محلول می‌باشد. چنین شرایطی موجب گردیده که تحقیقات متعددی در طی سال‌های اخیر به بررسی و تهیه‌ی محصولاتی، جهت تسهیل جایگزینی مایعات از دست رفته در طی ورزش بپردازند.

 انواع نوشیدنی‌های ورزشی موجود در بازار

محصولات پودری:

   این محصولات به صورت پودر تهیه گردیده و برای مصرف می‌بایست پودر را در آب حل نموده و سپس مصرف نمود. مزیت اصلی این قبیل محصولات، سهولت حمل و نقل آن‌هاست، زیرا در محصولات آماده‌ی مصرف، حجم زیادی از ظرف محصول را آب به خود اختصاص می‌دهد و آن چه در مورد مصرف این محصولات موجب نگرانی است، عدم اطمینان از دسترسی به آب سالم و نحوه‌ی تهیه‌ی نوشیدنی است.

   بهترین و ایده‌آل‌ترین انواع نوشیدنی‌های ورزشی، نوشیدنی‌های ایزوتونیک می‌باشند.
  
  

مقدمه

     عضلات اسکلتی به خاطر توده و پتانسیل منحصر به فرد خود در افزایش میزان سوخت و ساز، بزرگ‌ترین «اندام سوخت و سازی» انسان محسوب می‌شوند. انرژی مصرفی در خلال تمرین به طور محسوسی در عضلات بزرگ بدن و در افرادی که به طور منظم درگیر فعالیت­های جسمانی هستند و نیاز به انرژی بیشتری دارند، افزایش می‌یابد. نیازهای انرژی با مصرف مواد غذایی به ویژه مواد قندی بر طرف می­شود به طوری که ممکن است در سهم نسبی مواد غذایی درشت در انرژی ورودی تغییراتی ایجاد شود. این امر ممکن است به رژیم غذایی سالمی منجر شود، اما باید اضافه کرد که نحوة استفاده از چربی و قند نیز باید اصلاح شود. با رعایت این موارد خطر افزایش بیماری­های مزمن به ویژه بیماری­های قلبی- عروقی مانند تصلب شرائین و دیابت نوع دوم و احتمالاً برخی از انواع سرطان­ها کاهش می‌یابد.

انرژی مصرفی میزان انرژی مصرفی در افرادی که دچار حمله­های قلبی منجر به مرگ شده بودند در مقایسه با کسانی که پس از حمله زنده مانده بودند کم­تر می‌باشد و این باور وجود دارد که افزایش خطر بیماری­های کرونر قلب با اضافه وزن، چاقی و پیامدهای زیان­آور اختلالات سوخت و سازی رابطه دارد.

یک توضیح این است که افرادی که مصرف انرژی زیادتری دارند از لحاظ جسمانی فعال­ترند و تمرین­ها و فعالیت­های جسمانی آن­ها را در مقابل بیماری­های کرونر قلب در مقایسه با افرادی عادی و کم تحرک حفاظت می­کند. بنابراین انتقال از وضعیت عادی به وضعیت فعال، با انرژی مصرفی بیشتر رابطه دارد و کاربردهای مهمی در انتقال، ذخیره و استفاده از مکانیسم­های سوخت و سازی بدن دارد. کلیه این موارد در افراد تمرین کرده تغییر می­کند، به طوری که انجام تمرین و فعالیت­های جسمانی خطر ابتلا به برخی از بیماری­های موسوم به اختلالات سوخت و سازی قلبی- عروقی را کم­تر می­کند. انرژی مصرفی بیشتر ممکن است با کنترل وزن نیز رابطه داشته باشد، زیرا در این حالت مقدار غذایی مصرفی با انرژی مصرف شده در اثر تمرین­های ورزشی برابر می‌شوند.

انجام تمرین­های منظم ورزشی علاوه بر طولانی کردن عمر، افراد را در برابر مرگ­های زودرس حفاظت می‌کند و تقریباً به طور متوسط دو سال بر طول عمر مردان می‌افزاید به علاوه، گزارش­های اخیر نشان می­دهد که میزان مرگ و میر در زنان فعال جسمانی پائین­تر از زنان غیرفعال است. شواهد هم چنین نشان می‌دهد افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند، از زندگی کیفی بهتری برخوردارند و دوران پیری را سالم­تر سپری می‌کنند و در مقایسه با افراد عادی از محدودیت­های عملکردی کم­تری رنج می‌برند.

در این شماره برخی از فوائد حاصل از تعامل بیولوژیکی بین تمرین و سوخت و ساز مواد قندی و چربی در بردن مورد بحث قرار می‌گیرد. برای دستیابی به اطلاعات بیشتر و پی بردن به نقش رژیم غذایی در توسعه سطح سلامت و تندرستی، خوانندگان را به مطالعه سایر منابع توصیه می‌نماید
  
  

  

 

مسئولیت مدنی

   در هر مورد که شخص ناگزیر از جبران خسارت دیگری باشد، می‌گویند در برابر او مسئولیت مدنی دارد. مسئولیت لازمه داشتن اختیار است. انسان آزاد و عاقل از پیامدهای خویش آگاه و مسوول است. بر مبنای این مسئولیت، رابطه دینی ویژه‌ای بین زیان دیده و مسوول به وجود می‌آید: زیان دیده، طلبکار و مسوول، بدهکار می‌شود و موضوع بدهی خسارت است که به طور معمول با دادن پول انجام می‌پذیرد.

   ماده یک قانون مسئولیت مدنی که یکی از منابع مهم در این مورد است مقرر می‌دارد:

- هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا هر حق دیگر که موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسوول جبران خسارت ناشی از عمل خود خواهد بود.

ارکان مسئولیت مدنی

   تحقق مسئولیت مدنی موکول به وجود شرایط زیر است:

1- ارتکاب عمل: لطمه به حقوق دیگران معمولاً از طریق فعل یعنی انجام کاری است که تجلی خارجی آن به سهولت مشهود و محسوس است. تخریب اموال دیگران، درج مقاله  موهن، آتش زدن مال و غیره و امثال آن­ها از مصادیق بارز فعل است ولی عمل منفی یا (ترک فعل) نیز می‌تواند همین نتیجه را داشته باشد.

   اما ترک فعل وقتی می‌توان عنصر مادی مسئولیت مدنی واقع شود که خودداری کننده به موجب قانون یا قرارداد موظف به انجام کاری باشد والا مطلق خودداری از انجام یک کار حتی اگر منجر به ضرر شود موجبی برای مسئولیت مدنی نیست.تعمیر ترمز اتومبیل وظیفه راننده است. خودداری او از انجام این تکلیف اگر منجر به حادثه شود موجب مسئولیت مدنی است ولی سرنشین اتومبیل که به رغم اطلاع از آن  نقص از مطلع کردن راننده خودداری می‌کند مسئولیت قانونی ندارد. مربیان، معلمین و سرپرستان ورزش مکلف به مراقبت از ورزشکاران مربوطه هستند. مربی کشتی که ناظر بر کشتی دو نوجوان است اگر از اعلام خطا بودن فنی که یکی از آن علیه دیگری اجرا می‌کند، خودداری نماید و مانع اجرا نشود ضامن است. یا داوری که از بازدید دستکش بوکس غیراستاندارد یا جاسازی شده امتناع می‌کند نیز باید پاسخگوی باشد و یا داور مسابقه ژیمناستیک که قبل از شروع مسابقه از بازدید دقیق اسباب معیوب خودداری می‌کند ورزشکار بر اثر نقص موجود مصدوم می‌شود مسئول است.

 


  
  

بررسی علل خستگی

   خستگی پدیده روحی و جسمانی است. خستگی روحی ناشی از عدم تمایلات و انگیزه­های روانی در انجام فعالیت­های مختلف است. در حالی که خستگی جسمانی هم می­تواند مکمل حالت روانی و هم متضاد با آن سبب بهبود خستگی شود. به طور کلی علل­های خستگی به شرح زیر خلاصه می­شود:

1.       معیوب بودن یک عضو یا بافت بدن

2.       نرسیدن اکسیژن کافی به بافت­ها به خصوص سلول­های عصبی و عضلانی

3.       اختلالات سیستم اعصاب مرکزی

4.       اختلالات سیستم هورمونی

5.       کمبود مواد غذایی به عنوان منابع انرژی

6.       عدم تمرینات برای آمادگی جسمانی

7.       عدم هماهنگی فعالیت­ها و تمرینات عادت شده با شرایط جدید

   موارد ذکر شده به عنوان علل خستگی عمومیت دارد و عوامل دیگری نیز در بعضی افراد مشاهده می­گردد که بنای فردی دارد. اغلب آن­ها ممکن است منشاء ژنیتکی داشته باشد. تشخیص و بهبود این نوع موارد کمک بسیار مؤثری بر رفع حالت خستگی است.

با شناخت عوامل خستگی، راه­های پیشگیری ساده­تر می­شود. با وجود این که اساس خستگی به خصوصیات روحی و روانی فرد وابسته است. رفع خستگی­های ناشی از اختلالات جسمانی و تطابق فعالیت­های فیزیولوژیک با هماهنگی اعضاء شرکت کننده در این پدیده می­تواند محوری برای بهبود حالات روحی روانی حالات روحی روانی باشد.

دکتر عباس کرباسیان

   به یاد داشته باشید، خستگی را بایستی بدون وقفه در تمرینات ورزشی با روش­های مناسب برطرف نمود. همان طوری که انتظار می­رود خستگی یک فرآیند چند منظوره پیچیده است و چنان چه برطرف نشود، ادامه تمرینات مسائل فیزیولوژیک حاصل از خستگی را پیچیده­تر می­نماید. مهم­ترین روش رفع خستگی انجام تمرینات بیشینه با تمام توان در دفعات و زمان­های متناوب است. حال با کاهش راندمان و بازده کار در محدوده 60-40% خستگی پدیدار نمی­گردد.


  
  
مشکلات اجرای طرح درس تربیت بدنی در مدارس:

اشاره: در شماره‌های قبل در خصوص ضرورت بازنگری چگونگی اجرای درس تربیت بدنی در مدارس مطالبی مرقوم شد. حال به تشریح طرح خودم می‌پردازم:

 تذکرات:

1.    این طرح برای دوره‌های راهنمایی و متوسطه می‌باشد.

2.    رشته‌های ورزشی در این طرح بر اساس قابلیت‌های هر شهرستان می‌تواند، تعیین گردد.

3.  در اجرای طرح فرض شده که کلیه مدارس دارای دبیر تربیت بدنی با حداقل مدرک تحصیلی فوق دیپلم تربیت بدنی که مراحل آموزش رشته‌های ورزشی را در مراکز آموزشی دانشگاهی طی نموده‌اند، می‌باشند.

4.    این طرح مانند همه‌ی طرح‌های نو، دارای نقاط مثبت و منفی است که با همفکری شما خوانندگان گرامی می‌توان آنرا اجرایی‌تر نمود.

 

اجرای طرح:

الف) تهیه شناسنامه ورزشی مدارس: جهت ساماندهی فضای موجود روباز مدارس لازم است از کلیه امکانات موجود آگاهی یافت. پیشنهاد می‌کنم این کار به‌صورت استانی صورت پذیرد. با تشکیل بانک اطلاعاتی، کارشناسی استان ازامکانات فضای ورزشی همه‌ی مدارس مطلع بوده و در ساماندهی و خرید وسایل ورزشی، به‌صورت متمرکز و مطلوب‌تر عمل می‌نماید.

   شناسنامه ورزشی مدارس شامل کلیه اطلاعات مدارس می‌باشد، از جمله: مساحت کل مدرسه، مساحت زیر بنا ، مساحت محوطه روباز، کروکی زمین‌های ورزشی موجود، آمار کلاس‌ها، تعداد دانش‌آموزان،‌ و غیره. با این کار امکانات ورزشی موجود هر مدرسه لیست شده و فضاهای خالی مدرسه نیز شناسایی می‌شود و یک نسخه از آن به اداره ارسال و به‌صورت نرم‌افزاری بایگانی می‌شود.

ب) با بررسی شناسنامه ورزشی، هر شهرستان بر اساس فراوانی امکانات  برای مدارس راهنمایی حداکثر 3 رشته ورزشی و برای مدارس متوسطه نیز حداکثر 3 رشته ورزشی دیگر را انتخاب و طی نامه رسمی به اطلاع کلیه مدارس می‌رساند.

بنابراین کلیه مدارس یک شهرستان به صورت واحد عمل می‌نمایند. یعنی کلیه دانش‌آموزان اول راهنمایی شهرستان بابل در ساعت درس تربیت بدنی ، آموزش رشته‌ی والیبال را  می‌آموزند. یا بهتر بگوییم درس والیبال دارند. همچنین کلیه مدارس هر مقطع تحصیلی، نیاز به امکانات حداکثر 3   رشته ورزشی دارند.

1.  انتخاب رشته‌های ورزشی همان طوری که عرض شد به عهده شهرستان است. فقط باید طوری برنامه‌ریزی شود که یک دانش‌آموز در طول یک دوره‌ی تحصیلی آموزش یک رشته‌ی ورزشی و در طول 6 سال، آموزش حداقل 6  رشته‌ی ورزشی را طی نماید.

2.    انتخاب رشته‌های ورزشی از بین رشته‌های مجاز آموزشگاهی باید صورت گیرد.

3.  در صورت فراهم نبودن امکانات در سالهای اولیه اجرای طرح،  می‌توان طرح را به صورت آموزش یک رشته ورزشی با دوره‌های مختلف اجرا نمود. مثلاً  سال اول راهنمایی دوره‌ی مقدماتی والیبال و سال اول متوسطه  دوره‌ی پیشرفته والیبال. یا در یک سال در دو ترم 2 رشته تدریس شود. یا به صورت سالانه پشت سر هم دوره‌ها برگزار گردد (هر دو سال یک رشته). در هر صورت بایستی این طرح به صورت شهرستانی طراحی گردد و کلیه مدارس و دبیران تربیت بدنی ملزم به اجرای آن باشند.

 

دستاوردهای اجرای طرح:

·   دبیر تربیت بدنی در طول سال حداکثر سه رشته ورزشی را آموزش می‌دهد. بنابراین برای بالا بردن دانش خود براحتی می‌تواند با مراجعه به کتب وفیلم‌های ویدئویی و لوحه­های فشرده آموزشی موجود، اقدام نماید.

·     دانش‌آموز ضمن یادگیری یک رشته‌ی ورزشی تکلیف شیوه‌ی ارزشیابی خود را می‌داند.

خانواده‌ی دانش‌آموز نیز با اطلاع‌رسانی مدرسه در جهت بالا بردن سطح آمادگی جسمانی و ترغیب فرزند خود به تلاش

·     بیشتر به دریافت نمرات بالاتر کوشش می‌کنند. (فعال شدن کانون‌ها)

·     مسئولین مدرسه به دلیل ثابت بودن رشته‌های ورزشی بر اساس نیاز، هر ساله به تهیه امکانات و تجهیزات لازم و تکمیل آنها اقدام می‌کنند.

·     واحد تربیت بدنی نیز جهت بازدید و نظارت بر عملکرد دبیر آموزشگاه، مکانیزم لازم را دارد و اقدام به ارزشیابی درست از عملکرد دبیر می‌کند.

·     دانش‌آموز ورزشکار رشته‌ی خاص، با دیگر رشته‌های ورزشی نیز آشنا می‌شود.

·     یک دانش‌آموز از ابتدای اجرای طرح تا پایان دوره حداکثر با 6  رشته‌ی ورزشی آشنا می‌گردد.

·   دبیر تربیت بدنی می‌تواند با تهیه جزوه‌ی آموزشی هر رشته (مربیگری و داوری) بخشی از آموزش را به صورت تئوری انجام دهد تا دانش‌آموزان با مطالب علمی نیز آشنا گردند. (تهیه‌ی جزوه یا کتاب می‌تواند به ‌صورت متمرکز استانی یا شهرستانی انجام شود.)

·     دبیر تربیت بدنی می‌تواند با نظارت بر عملکرد دانش‌آموزان، افراد مستعد را به کانون‌های ورزشی معرفی نماید.

·     مدرسه در تهیه امکانات بدلیل محدود شدن رشته‌‌های ورزشی،‌بهتر عمل می‌نماید.

·     به دلیل محدود شدن رشته‌ها، تربیت بدنی هر شهرستان می‌تواند در تهیه وسایل کمک آموزشی و تجهیز مدارس فعال‌تر عمل نماید.

·     اعتبارات تخصیصی در خصوص خرید تجهیزات به هر شهرستان هدفمندتر می‌گردد.

·   با نرم‌افزاری کردن شناسنامه مدارس استان، کارشناسی تربیت بدنی استان هر لحظه از نیازمندی‌های کلیه‌ی آموزشگاههای استان مطلع بوده و در برنامه‌ریزی و تهیه ملزومات مورد نیاز یا راه‌اندازی امکانات جدید برای شهرها اقدام نماید.

·     در طراحی کلاس‌های ضمن خدمت بر اساس نیاز هر شهرستان،‌ می‌توان دقیق‌تر برنامه‌ریزی نمود.

·   طراحی طرح درس توسط استان یا شهرستان برای هر رشته ورزشی و ارائه کتب و جزوات آموزشی جدید به مدارس جهت بالا بردن سطح آگاهی دبیران و دانش‌آموزان.

·     با اجرای طرح، تربیت بدنی نیز همانند دیگر دروس دارای طرح درس مشخص و ارزشیابی قابل قبول می‌گردد.

 

سئوالات احتمالی:

1.   در شهرهای کوچک که امکانات مدارس کم می‌باشد، طرح چگونه اجرا می‌شود؟

طرح را می‌توان در چند رشته و به صورت مقدماتی و پیشرفته برگزار نمود. مثلاً به جای 6 رشته، می­توان در 3 رشته به صورت مقدماتی و پیشرفته برگزار نمود.

2.   در مدارس روستا که معمولاً از امکانات خوبی برخوردار نیستند، چگونه اجرا می‌شود؟

اولاً در ابتدای اجرای طرح ممکن است بعضی از مدارس با کمبود امکانات مواجه باشند اما با گذشت زمان و با شناسایی اینگونه مدارس تربیت بدنی شهرستان سریعاً در تهیه امکانات اقدام می‌کند. ثانیاً روستاهای نزدیک به هم که دارای مدارس راهنمایی و متوسطه هستند و معمولاً دانش‌آموزان آن منطقه به مدارس شهر عزیمت نمی‌کنند، می‌توانند به صورت واحد و مجزا این طرح را با هماهنگی یکدیگر و با نظارت تربیت بدنی به اجرا درآورند.

3.   اگر دانش‌آموزی به یک رشته‌ی ورزشی علاقه مند نباشد یا شرایط فیزیکی او اجازه‌ی فعالیت به او را ندهد، چه باید کرد؟

   در شماره‌های قبل عرض کردم که بزرگ‌ترین مانع اجرای طرح درس تربیت بدنی در مدارس، تنزل این درس در حد بازی است . آیا دانش‌آموز می‌تواند بگوید من به فیزیک علاقه ندارم یا ریاضی برایم سخت است، بنابراین از این درس معاف گردد؟ اگر  بپذیریم که تربیت بدنی همانند دیگر دروس مدارس یک درس محسوب می‌شود، پس باید آن را همانطوریکه توسط اساتید این رشته تدوین شده فرا گرفت و بر اساس آموخته‌ها نیز امتحان داد. اصولاً به نظر نگارنده یکی از مهم­ترین علل پایین بودن سطح آمادگی جسمانی دانش‌آموزان -خصوصاً دختران-  اهمیت ندادن به درس تربیت بدنی است.

   در پایان متذکر می‌شوم، موفقیت این طرح در اجرای هماهنگ استانی آن است و همانند همه‌ی طرح‌های دیگر دارای نواقصی است . بنابراین منتظر نقد آن از طرف خوانندگان محترم می‌باشم.

86/8/3::: 8:42 ص
نظر()
  
  
حقوق ورزشی (5)

مجازات‌ها: واکنش جامعه در مقابل مجرمِ مسئول، مجازات یا اقدامات تآمینی و تربیتی است . به موجب ماده 12 قانون مجازات‌ اسلامی مجازات‌های مقرر در این قانون پنج قسم است. ا- حدود 2- قصاص 3- دیات 4- تعزیرات 5- مجازات‌های بازدارنده

1-    حدود: حد به مجازات‌هایی گفته می‌شود که نوع و میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده است. انواع حد عبارتند از شلاق، رجم، قطع عضو، اعدام، تصلیب، تبعید و حبس ابد که در  مورد جرائم ویژه‌ای اعمال می‌شود و این جرایم عبارتند از زنا، لواط، شرب خمر، تفخیذ، مساحقه، سرقت، محاربه و قذف.

قصاص: به موجب ماده 14 قانون مجازات اسلامی قصاص کیفری است که جانی به آن محکوم می‌شود و باید با جنایت او برابر باشد. مجازات قصاص فقط در مقابل جنایات عمدی   یعنی صدمات که عمداً علیه تمتمیت جسمانی اشخاص انجام می‌شود اجرا می‌گردد اعم از این جنایات علیه نفس باشد یا علیه عضو. نکته مهم دیگر در باب قصاص، برابری جنایت با مجازات است. بنابر این مجازات هیچ یک از جنایات غیر عمدی قصاص نخواهد بود

دیه: مالی است که از طرف شارع برای جنایت تعیین شده است. پرداخت دیه در جنایات عمدی در صورتی است که اولیا دم یا منجی  علیه از قصاص گذشت کرده باشند.برای هر عضوی از اعضا در شرع دیه خاصی تعیین شده و دیه نفس یا جان که به دیه کامل شهرت دارد بیشترین مبلغ دیه است که جانی می‌تواند از میان انواع دیات (شتر، گاو، گوسفند و...) انتخاب نماید. در جنایات غیرعمدی اعم از این که شبیه عمد باشد یا خطا دیه تعلق   می‌گیرد که جانی ملزم به پرداخت است. البته میزان دیه بر حسب جنسیت یا اهمیت عضو متفاوت است.    تعزیرات: تعزیر، تادیب یا عقوبتی است که نوع و مقدار آن در شرع تعیین نشده و به نظر حاکم واگذار شده است از قبیل حبس و جزای نقدی و شلاق که میزان شلاق بایستی از مقدار حد کمتر باشد.   مجازات‌های بازدارنده: تادیب یا عقوبتی است که از طرف حکومت به منظور حفظ نظم و مراعات مصلحت اجتماع در قبال تخلف از مقررات و نظامات حکومتی تعیین می‌گردد از قبیل حبس، جزای نقدی، تعطیل محل کسب، لغو پروانه و محرومیت از حقوق اجتماعی و اقامت در نقطه یا نقاط معین و منع از اقامت در نقطه یا نقاط معینی و مانند آن.


  
  
   1   2      >